درس چهارم علوم (جانوران بی مهره)
جانوران بی مهره
جانوران را به دو دسته مهره داران و بي مهرگان تقسيم مي كنيم.
جانوران مهره دار: مانند ماهي ها، دوزيستان، پرندگان و غيره كه بدنشان داراي اسكلتی از جنس استخوان است.
جانوران بي مهره : جانوراني هستند كه در بدنشان اسكلت استخواني وجود ندارد. بي مهرگان دسته بزرگي از جانوران را تشكيل مي دهند. مانند:اسفنج ها ، کیسه تنان ، نرم تنان، خارتنان ،کرم ها و بندپایان
براي مطالعه گوناگوني جانوران در اين فصل از طبقه بندي ساده زير استفادهمي كنيم.
اسفنج ها :
اسفنج ها در دریاها زدذگی می کنند . وسیله حرکتی ندارند و همیشه یک حا چسبیده اند و حتی شکل معینی هم ندارن ولی ظاهر انها گیاه مانند است . آنها ساده ترین موجودات هستند و هیچ دستگاهی ندارند.
کیسه تنان :
در مقایسه با اسفنج ها اندکی پیشرفته تر هستندو در بدن آنها چندین نوع سلول برای کارهای تخصصی مانند گوارش ، حرکت ، حس کردن و ... به وجود آمده است اما هیچ نوع اندام و دستگاهی ندارند .علت نام گذاری این جانوران به کیسه تنان بدن کیسه مانند آن ها است . عروس دریایی ، شقایق دریایی و هیدر کیسه تن هستند .
نرم تنان
به جز چند نمونه محدود همه نرم تنان در آب زندگی میکنند و دارای دستگاه های مختلف در بدن خود هستند . معروف ترین آنها هشت پا ، لیسه و حلزون می باشد .
خارتنان :
همه انواع خارتنان در دریاهای گرم زندگی می کنند . این جانوران به هیچ یک از گروه های دیگر شبیه نیستند . مثلا دستگاه گردش خون ، تنفس و دفع ندارند و به جای آن
دستگاه گردش آب دارند .مانند : توتیا ، لاله دریایی ، سکه دریایی
كرم ها و بند پايان :
گروه كرم ها و بندپايان گروه بسيار بزرگي از بي مهرگان هستند كه دانشمندان آنها را به طبقات كوچك تر تقسيم كرده اند. كرم ها از لحاظ شكل به سه گروه تقسيم مي شوند: 1- كرم هاي پهن 2-كرم هاي لوله اي 3- کرم هاي حلقوي
كرم هاي پهن : مانند كرم كدو، بدنشان از قطعه هاي پهن تشكيل شده است. يك نوع از كرم كدو در روده انسان زندگي مي كند و به اين موجود كه غذاي مورد نياز خود را از بدن موجود زنده ديگر مي گيرد، انگل مي گویيم.
كرم هاي لوله اي : مانند آسكاريس بدن باريكي دارند. كرم آسكاريس در داخل روده انسان زندگي مي كند و در همان جا تخم ريزي مي كند. تخم ها همراه مدفوع از روده خارج شده و محيط را آلوده مي كنند. تخم آسكاريس از راه سبزيجات نشسته و آب آشاميدني آلوده به بدن منتقل مي شوند.
يكي ديگر از كرم هاي لوله اي انگل، كرمك است. كرمك در انتهاي لوله گوارش كودكان رشد مي كند و باعث خارش شديد مي شود.
كرم هاي حلقوي : بدن اين كرم ها از حلقه هاي زيادي درست شده است. مانند كرم خاكي. اين كرم براي يافتن غذا در خاك حركت مي كند وبراي باغچه و زمين كشاورزي مفيد است زيرا خاك را جابه جا مي كند و هوا را به ذرات خاك مي رساند.
بندپايان :
بندپايان شامل حشرات، عنكبوت ها، خرچنگ ها و هزارپا ها مي باشند. نمونه هايي از بندپايان در جنگل، دريا و حتي خانه ها يافت مي شود. مانند مورچه، پروانه، خرچنگ، هزارپا و … بندپايان فراوان ترين گونه جانوران بي مهره هستند.
حشرات 6 پا دارند و بدن آن ها از ۳ قسمت سر ، سینه وشکم درست شده است . عنكبوت ها 8 پا و بدن ۲ قسمتی دارند. بعضي سمي و بعضي غير سم. ي اند. خرچنگ ها در آب زندگي مي كنند پوشش خارجي بدن آنها سفت است. بعضي خرچنگ ها خوراكي هستند. هزارپاها بعضي علف خوار و بعضي گوشتخوارند. هزارپاي گوشتخوار، سمي است.
پرسش هاي بخش 4
جاهای خالي را با كلمات مناسب پر كنيد.
1- به جانوراني كه در بدن آنها اسكلت استخوانی وجود نداشته باشد................................................... مي گويند.
2- به موجود زنده اي كه غذاي خود را از بدن موجود زنده ديگر مي گيرد .................................. مي گويند.
3- نرم تنان در گروه جانوران .................................. قرار دارند.
4- هشت پا يك جانور بي مهره دريايي است كه به گروه بزرگ تر بي مهرگان تعلق دارد و به گروه كوچك تر ................... .
5- عروس دريايي بي مهره اي از جنس .................................. است.
6- حشرات بدنشان از 3 قسمت سر و .................................. و شكم تشكيل شده، 2 شاخك و ................ پا دارند.
7- كرم كدو از نوع كرم هاي .................................. و كرم خاكي از نوع كرم هاي .................................. است.
سوالات تشريحي
1- چه تفاوت مهمي در ميان جانواران مهره دار و بي مهره وجود دارد ؟ جانوران مهره دار داراي اسكلتي از جنس استخوان هستند و جانوران بي مهره در بدن خود اين اسكلت استخواني را ندارند.
2- بدن بي مهرگان ساده تر است يا مهره داران ؟ بي مهرگان
3- انواع گروه هاي بي مهرگان را نام ببريد ؟ اسنفج ها، مرجان ها، نرم تنان، خارتنان، كرم ها، بندپايان
4- مرجان ها چه شباهت هايي با اسفنج ها دارند ؟ هردو گروه در كف درياها زندگي مي كنند و بعضي از گونه هاي هر يك، حركت دارند.
5- تخم كرم كدو چگونه از گاو به انسان منتقل مي شود ؟ مدفوع آلوده انسان علف هايي را كه گاو مي خورد آلوده مي كند و تخم كرم در بدن حيوان به نوزاد تبديل مي شود و زنده مي ماند و با خوردن چنين گوشتي نوزاد كرم كدو به انسان و روده او منتقل شده تبديل به كرم كدو مي شود. 6-كرم آسكاريس چه مي خورد ؟ غذاي گوارش يافته را مي خورد. 7- فرق پوشش بدن حلزون با بدن صدف چيست ؟ پوشش بدن حلزون حفره اي است و پوشش بدن صدف دوكفه اي است.
8- حشرات چه خصوصيات مشتركي دارند ؟ همگي 6 پا و 2 شاخك دارند و بدنشان از سه قسمت تشكيل شده است.
9- كدام گروه از بي مهرگان به هيچ گروه ديگري شبيه نيستند ؟خارتنان
10- چند نوع از خارتنان را نام ببريد ؟ توتيا و ستاره دريايي
11- اگر قبل از مصرف سبزي آن را ضد عفوني نكنيم، كدام بيماري انگلي در انتظار ماست ؟ به انگل آسكاريس مبتلا مي شويم.
12- يك نوع خرچنگ خوراكي را نام ببريد ؟ ميگو
من یک معلمم.