گاهی فكر میكنیم با رفتار و كلام غیرمحبتآمیز بهترین كار را در قبال فرزندان انجام میدهیم، اما نه تنها آنها را میرنجانیم، بلكه به نوعی اعتماد به نفس و عزت نفس آنها را نیز در هم میشكنیم. در این میان تاثیر كلام و گفتار به مراتب بیش از عملكرد ما تاثیرگذار است.
والدین همواره حامی و پشتیبان فرزندان هستند و در بسیاری از موارد خود را سپر بلای فرزندانشان میكنند؛ اما همه ما میدانیم گاهی زخمهایی كه به دل مینشیند از زخم خنجر نیز كاریتر است و برای یك عمر بر دل و جان باقی میماند.
در این نوشتار تصمیم داریم شما والدین عزیز را از رفتارها و گفتاری كه در بیشتر موارد بدون آگاهی كافی مورد استفاده قرار میگیرد، اما تاثیرات منفی بر روح و قلب فرزندان میگذارد، آگاه كنیم. گاهی فكر میكنیم با رفتار و كلام غیرمحبتآمیز بهترین كار را در قبال فرزندان انجام میدهیم، اما نه تنها آنها را میرنجانیم، بلكه به نوعی اعتماد به نفس و عزت نفس آنها را نیز در هم میشكنیم. در این میان تاثیر كلام و گفتار به مراتب بیش از عملكرد ما تاثیرگذار است. پس به موارد زیر دقت كنید تا ناخودآگاه فرزندان را درهم نشكنید:
شیوه صدا زدن
پسر بد، احمق، دیوانه.
اینها همگی بسیار مضر هستند. باید بدانید والدین برای فرزندان بویژه در دوران كودكیشان مانند الگوهای مقدس هستند. پس اگر با اسامی نامناسب فرزندان را مورد خطاب قرار دهید آنها باور میكنند كه به نوعی همان هستند كه شما میگویید.
گفتنی است اسامی نامناسب به نوعی شخصیت فرزندان را مورد حمله قرار میدهند. درست است كه برای مبارزه با نوعی از رفتارهای او به كار برده میشود، اما هویت وی را در هم میشكند.وقتی به فرزندتان میگویید احمق یا بیاستعداد از جزییترین عواقب چنین كلماتی این است كه او از شركت در بازیها یا تفریحات و حتی ورزشهای گروهی خودداری میكند، زیرا احساس میكند استحقاق بازی را به دلیل فقدان استعداد ندارد. سعی میكند از بودن در جمع بپرهیزد تا شاید دیگران پی به بیارزشی او نبرند.
عدم پذیرش
كاش هرگز متولد نشده بودی، هیچ كس تو را دوست ندارد و...
عدم پذیرش یعنی شما از بودن با فرزندتان احساس ناراحتی میكنید و تمایل دارید او را تنها بگذارید. در مورد كودكان وقتی كسی كه او را به این دنیا آورده از بودنش ناراحت است، یعنی واقعا دوست داشتنی نیست و خودش هم ممكن است بخواهد از دنیای شما بیرون رود. از آنجا كه حس میكند دیگران نیز او را نمیخواهند نمیتواند به جای دیگری برود و ممكن است آرزو كند كاش واقعا به دنیا نیامده بود. از عواقب این احساس، انزوا و افسردگی و عدم لذت از زندگی است.
فرزندان تمایل دارند بدون قید و شرط توسط والدین مورد علاقه و محبت باشند.
اینكه هیچ كس آنها را دوست نداشته باشد، اما والدین به آنها عشق بورزند برایشان كافی است ولی نقطه مقابل آن را نمیتوانند تحمل كنند.
به جای چنین برخوردهایی بهتر است به او بگویید چقدر دوستش دارید، اما انتظار رفتارهای بد را از چنین موجودی دوست داشتنی ندارید.
منفیبافی
تو هیچ چیز نمیشوی، یك روزی شكست میخوری و...
همه افراد گاهی در اوج هستند و گاهی نیستند. آنچه ما به عنوان والدین به فرزندان میگوییم موجب ایجاد یك باور ذهنی در آنها میشود. این باور آنقدر مرور میشود كه روزی به حقیقت میپیوندد.
شاید برایتان عجیب باشد، اما در یك تحقیق مشخص شد بیش از 80 درصد از زندانیان جوان افرادی بودهاند كه مادر یا پدرشان در كودكی آنها را بیخاصیت و مایهننگ و سرشكستگی خود نامیده بودند. در عوض بهتر است بگویید رفتار بد آنها چه عواقبی دارد و میتواند برای خودشان و دیگران موجب بروز مشكل و ناراحتی شود.
ایجاد احساس گناه
تو مرا پیر كردی، من به خاطر تو این زندگی جهنمی را تحمل میكنم و...
اینها همگی مواردی هستند كه موجب ایجاد حس گناه در فرزندان میشوند. در بسیاری از موارد طلاق، والدین به گونهای رفتار میكنند كه فرزندان حس میكنند اگر وجود نداشتند، شاید كار والدین به جدایی نمیكشید.
اینها احساسهای خطرناكی هستند كه سرزنش و انتقاد مداوم از خود و سرخوردگی را در پی دارند. البته فرزندان باید بیاموزند كه باید در قبال رفتارهایشان، مسوولیتپذیر باشند و عواقب بد یا خوب رفتارهایشان را بپذیرند؛ اما اینكه مشكل اعضای دیگر خانواده به دلیل وجود یا رفتار آنهاست، درست نیست.پس بهتر است حتی در مواردی كه از دست رفتارهایش عصبانی میشوید، به او بگویید كنترل خود را از دست دادید و از این بابت متاسفید یا اینكه امروز خیلی خستهاید و سعی میكنید در موقعیت مناسبتری با او در مورد مسائل صحبت كنید.
كمالگرایی
چرا تو همیشه دوم میشوی؟ نمره 17 گرفتی؟ چرا نتوانستی 20 بگیری؟ و...
كودك وقتی احساس تهدید كند؛ یعنی از آینده میترسد و ترس بزرگترین مانع در راه شكوفایی استعداد و شخصیت اوست و او آسیبپذیر خواهد شداینكه مرتب درصدد باشید فرزندتان را به جلو و به سوی اهداف خاص هل دهید تا به عقیده خودتان بهتر شود، كمكی به او نمیكند.
در مقابل، پیامی كه به او میدهید این است كه «تو به اندازه كافی خوب نیستی و ما تو را قبول نداریم.» وقتی او فكر كند مورد پذیرش نیست، نمیتواند خودش را دوست داشته باشد و احساس كمبود میكند. بدین ترتیب اعتماد به نفس او كاهش مییابد و حتی نمیتواند از استعدادها و امكاناتی كه دارد، به اندازه كافی استفاده كند.
مقایسه
چرا نمیتوانی مثل خواهرت باشی؟
وقتی من همسن تو بودم، نمراتم بهتر از تو بود و... در مقایسه شما به فرزندتان میگویید كه تو كمتر از دیگران هستی. به این ترتیب او احساس خودكوچكبینی و تحقیر میكند. ممكن است اوایل یا در ظاهر به طور موقتی بیشتر تلاش كند تا رضایت شما را به دست بیاورد؛ اما درواقع نسبت به دیگران، احساس بدبینی، نفرت و كینه پیدا میكند.
این موضوع در میان چند فرزند در یك خانواده بسیار جدی است و موجب حس كینه در میان خواهر و برادران میشود.
در چنین مواردی میتوانید به او بگویید كه «سال گذشته عملكرد بهتری داشتی» و این بدان معنی است كه هنوز هم میتوانی بهتر از این عمل كنی.
سرزنش و تحقیر
من به اینكه تو عقل داری، شك میكنم. باید از خودت خجالت بكشی، خدا لعنتت كند و...
در مقابله با چنین گفتاری معمولا فرزندان سعی میكنند حالت دفاعی به خود بگیرند؛ اما درواقع از درون میشكنند. شما با این كار موجب تخلیه منفی قدرت، توان و انرژی روحی و جسمی آنها میشوید.او تصور میكند كه توان انجام هیچ كاری را به طور صحیح ندارد و در بسیاری از موارد نیز واقعا همینطور میشود و كمكم از نظر فكری و روحی ضعیف میشود و حتی نمیتواند با همسن و سالان خود بخوبی ارتباط برقرار كند.
تهدید كردن
اگر حرفم را گوش ندهی، همین جا رهایت میكنم و میروم. اگر دوباره این كار را بكنی، تو را از خانه بیرون میاندازم و...
درواقع تهدید به معنی بزرگ جلوه دادن ناراحتی شما از موضوعی است. شما نخستین تاثیری كه بر فرزندتان میگذارید، ترور شخصیت اوست. وقتی احساس تهدید كند؛ یعنی از آینده میترسد و ترس بزرگترین مانع در راه شكوفایی استعداد و شخصیت اوست. او آسیبپذیر خواهد شد و به قدری ضعیف میشود كه از هر چیز و هر كسی میترسد و با هر مشكلی به گریه میافتد.
وقتی احساس كند شما كه به عنوان والدین مورد اعتمادترین افراد زندگیاش هستید، میخواهید او را رها كنید یا به او صدمه بزنید، چگونه خواهد توانست به خودش و دیگران اعتماد كند و در آینده از زندگی با روابط سالم لذت ببرد؟
به همین دلیل در چنین مواقعی كه بشدت از دست او عصبانی میشوید، به جای این تهدیدها به او بگویید بهتر است به اتاقش برود و چند دقیقهای در تنهایی با خود به كارهایش فكر كند. مطمئن باشید با رعایت موارد بالا بهتر نتیجه میگیرید و هم احساس احترام و صمیمیت بیشتری در خانواده و میان شما و فرزندانتان ایجاد میشود و هم اینكه رفتارهای فرزندان از حالت لجبازی و فرسایشی خارج میشود و انعطاف بیشتری از خود نشان میدهند.
من یک معلمم.